| POJĘCIE | DEFINICJA |
| a posteriori | dosłownie znaczenie: “to, co późniejsze”, “w następstwie”; oznacza poznanie oparte na doświadczeniu empirycznym (eksperyment, obserwacja). |
| a priori | dosłowne znaczenie: "z założenia"; oznacza poznanie oparte na wnioskowaniu dedukcyjnym (brak doświadczenia empirycznego) |
| ad hoc | zlecenie, projekt badawczy realizowany jednorazowo dla określonej firmy, zleceniodawcy |
| affinity Group (grupa spowinowacona) | odmiana FGI, określa rodzaj dyskusji prowadzonej z uczestnikami powiązanymi ze sobą (pracownicy jednej firmy, członkowie rodziny itp.). |
| agregacja | jedna z metod prezentacji wyników ilościowych. Polega na wyliczeniu wspólnego wskaźnika wedle określonej zmiennej oraz przedstawieniu wyników w jednej bazie danych |
| alfa Cronbacha | wskaźnik rzetelności przyjmujący wartości od 0 do 1. Wynik powyżej 0,6 można uznać za rzetelny; aby narzędzie mogło posłużyć do diagnozy psychologicznej Alfa Cronbacha musi wynosić co najmniej 0,9 |
| alokacja próby | procedura polegająca na przygotowaniu charakterystyki próby do badania za pomocą określonych warstw. Następnie alokacja wykorzystywana jest do losowania osób do badania wedle określonych kryteriów |
| analiza | proces badawczy polegający na klasyfikowaniu, wyjaśnianiu oraz interpretowaniu określonych zjawisk i zagadnień badawczych |
| analiza ilościowa | rodzaj analizy prowadzonej na dużych zbiorach danych; wyniki przedstawiane są za pomocą częstości, procentów lub bardziej złożonych analiz statystycznych. Uzyskane wyniki zazwyczaj można uogólniać na badaną populację |
| analiza jakościowa | rodzaj analizy danych nieliczbowych (wywiadów, dyskusji itp..). Celem jest wyjaśnienie określonych przyczyn zdarzenia, opinii, postaw. |
| analiza ścieżkowa | analiza polegająca na badaniu bardziej złożonych modeli uwzględniających efekty bezpośrednie i pośrednie |
| analiza treści | rodzaj analizy przekazu (treści przekazywanych zarówno w formie pisanej, jak i ustnej). Celem analizy jest określenie najważniejszych elementów w przekazie, kluczowych wątków, najczęściej pojawiających się zwrotów oraz form gramatycznych |
| badania eksperymentalne | badanie, którego celem jest wyjaśnienie i opis określonego zjawiska, zależności. Odbywa się w kontrolowanych warunkach, często, prócz wprowadzanej manipulacji, badana jest także grupa kontrolna |
| badania korelacyjne | badanie, którego celem jest określenie powiązania i współwystępowania określonych zjawisk; wykonywane często w naturalnym środowisku osób badanych (często stosowana metoda to obserwacja) |
| badania pilotażowe | badania wykonywane przed właściwym badaniem, służą do sprawdzenia narzędzi badawczych oraz wprowadzenia ewentualnych zmian w procesie badawczym |
| badania podłużne | polega na badaniu określonych osób lub zjawisk przed dłuższy czas |
| badania terenowe | prowadzone i realizowane w naturalnym środowisku danej populacji (miejscu zamieszkania, pracy itp..) |
| badania uczestniczące | badania, w których osoby realizujące badanie biorą aktywny udział w trakcie jego realizacji celem dokładnego zbadania określonego zjawiska i kontroli przebiegu samego badania |
| benchmark | punk odniesienia dla danego pomiaru |
| błąd I rodzaju | błąd polegający na odrzuceniu hipotezy zerowej, podczas gdy w rzeczywistości jest ona prawdziwa |
| błąd II rodzaju | błąd polegający na przyjęciu hipotezy zerowej, podczas gdy w rzeczywistości jest ona fałszywa |
| błąd III rodzaju | błąd polegający na nieodpowiednim zastosowaniu analiz statystycznych i w związku z tym wyciąganiu błędnych wniosków |
| brief group | odmiana FGI, wywiady prowadzone są w zakresie jasno sprecyzowanego wątku tematycznego, trwają maksymalnie godzinę |
| CAPI | wywiad osobisty, w trakcie którego ankieter korzysta z komputera (elektronicznego kwestionariusza wywiadu) |
| CASI | ankieta elektroniczna - respondent wypełnia ankietę przed komputerem (odpowiedzi automatycznie są zbierane przez odpowiedni program komputerowy) |
| CATI | wywiad telefoniczny prowadzony przez przeszkolonego ankietera |
| CAWI | badanie polegające na uzupełnieniu ankiety w Internecie. Uczestnicy badania otrzymują link do badania, wykonują badanie samodzielnie |
| clash groups | wywiad prowadzony przez dwóch moderatorów o odmiennych opiniach, przekonaniach na temat poruszany w dyskusji |
| czyszczenie danych | proces polegający na przygotowaniu bazy danych do analiz. Zadaniem czyszczenia danych jest weryfikacja jakości zebranych informacji |
| data mining | dział zaawansowanych analiz statystycznych. Pozwala określać bardziej złożone modele współzależności |
| diada | wywiad jakościowy prowadzony przez moderatora z dwoma osobami jednocześnie |
| dobór celowy | metoda nielosowego doboru osób do badania - osoby wybierane są wyłącznie na podstawie arbitralnej decyzji badaczy |
| dobór grupowy | metoda doboru próby polegająca na wielokrotnym losowaniu grup wedle określonych warunków (przykład: losujemy miasto, następnie z tego miasta mieszkańców ulicy X, następnie z mieszkańców ulicy X blok, który zostanie objęty badaniem) |
| dobór kwotowy | metoda nielosowego doboru prób do badania - z założenia próba ma odzwierciedlać proporcjonalnie badaną populację |
| dobór losowy | metoda doboru osób polegająca na losowaniu badanych za pomocą odpowiedniego operatu losowania |
| dobór nieprobabilistyczny | każdy dobór próby badanej, w którym nie stosuje się żadnych technik losowania. Jednostka z populacji trafia do próby na podstawie arbitralnej decyzji badacza |
| dobór probabilistyczny | dobór osób do badań odbywa się za pomocą odpowiedniego operatu losowania |
| efekt bezpośredni | bezpośredni wpływ jednej zmiennej na drugą |
| efekt grupy | rodzaj zafałszowania wyników dyskusji przez uczestników. Polega na tym, że jeden lub kilku uczestników dyskusji potrafi na tyle przekonującą uargumentować swoje zdanie, że w rezultacie pozostali uczestnicy zgadzają się z nim i nie wchodzą w dyskusje niezależnie od swoich opinii i przekonań na określony temat |
| efekt pośredni | zjawisko, w którym na określoną relację miedzy dwiema zmiennymi ma wpływ trzecia zmienna |
| ewaluacja | W literaturze tematu można znaleźć wiele definicji ewaluacji, podkreślających różne aspekty samego procesu ewaluacji, uwypuklających jej zróżnicowane cele czy też odmienne kryteria samego momentu oceny/wartościowania. Najszerzej ujmując, ewaluacja to systematyczne badanie oceniające jakość i wartość programów/projektów/działań publicznych. W ten sposób ewaluacja może przekształcać, legitymizować lub dyskredytować programy/działania/interwencje publiczne. |
| ewaluacja ex ante | badanie przed wprowadzeniem programu, przedmiotu oceny ewaluacji |
| ewaluacja on-going | badanie przeprowadzone w trakcie wdrażania określonego programu, przedmiotu oceny ewaluacji |
| ewaluacje ex post | badanie po wprowadzeniu określonego programu, przedmiotu oceny ewaluacji |
| FGI | Zogniskowany wywiad grupowy |
| fieldwork | całość prac podejmowanych w ramach wykonania badania w terenie |
| fokus | inaczej grupa fokusowa |
| grupa fokusowa | potoczne określenie osób uczestniczących w FGI |
| grupa kontrolna | grupa nie objęta żadną manipulacją w trakcie badania |
| grupa kreatywna | odmiana FGI. Rodzaj warsztatu, w trakcie którego uczestnicy proszeni są o wykonanie określonych zadań - opracowanie reklamy produktu, opakowania itp. |
| grupa podwójnie moderowana | wywiad prowadzony przez dwóch moderatorów |
| hipoteza alternatywna | twierdzenie (odpowiedź na pytanie badawcze) zakładające, że określone zjawisko, zależność są obserwowane |
| hipoteza bezkierunkowa | twierdzenie mówiące o wystąpieniu różnic, powiązań między zmiennymi, lecz nie określające kierunku zależności |
| hipoteza kierunkowa | twierdzenie dokładnie określające kierunek różnic, powiązań między zmiennymi |
| hipoteza zerowa | twierdzenie (odpowiedź na pytanie badawcze) zakładające, że określone zjawisko, zależność nie są obserwowane |
| IDI | Indywidualny wywiad pogłębiony |
| istotność statystyczna | prawdopodobieństwo popełnienia błędu I rodzaju |
| moderator | osoba prowadząca wywiady jakościowe (zarówno indywidualne, jak i grupowe) |
| operacjonalizacja | proces polegający na przekształceniu przedmiotu badania w konkretne wskaźniki, narzędzia badawcze, które pozwolą zmierzyć dane zjawisko |
| operat losowania | baza danych zawierająca informacje na temat danej populacji |
| PAPI | metoda "papier, ołówek". Zbieranie danych poprzez uzupełnienie papierowego kwestionariusza |
| podejście eksploracyjne | podejście badawcze opierające się głównie na pytaniach badawczych, wykonywane w celu dokonania dokładnej charakterystyki zjawiska |
| podejście konfirmacyjne | podejście badawcze oparte na hipotezach badawczych, służy do wyjaśnienia określonego zjawiska, zależności |
| populacja | zbiór osób, jednostek (wszystkich) dla danej zbiorowości - np. Populacja ludzi, Polaków, pracowników formy X |
| poziom ufności | prawdopodobieństwo, z jaką rzeczywisty wynik osoby badanej znajduje się w określonym przedziale ufności |
| próba | część populacji, którą objęło dane badanie |
| próba niezależna | próba, w której osoby badane zostały losowo przydzielone do poszczególnych grup badawczych |
| próba zależna | kilka pomiarów dokonanych u tej samej osoby lub pomiary zbadane u osób powiązanych ze sobą (matek i córek, mężów i żon) |
| przedział ufności | przedział liczbowy, w którym może zawierać się rzeczywisty wynik badanego. Przedział ten jest wyznaczany wedle założonego prawdopodobieństwa trafności, tj. Poziomem ufności |
| quasi-eksperyment | badanie podobne do eksperymentu, lecz nie spełniające wszystkich założeń eksperymentu (brak pretestu, grupy kontrolnej) |
| randomizacja | metoda losowego przydziału osób badanych do badania i grup badawczych |
| reprezentatywność | dobór próby do badania w taki sposób, aby jej rozkład odpowiadał badanej populacji |
| rzetelność | określenie, na ile poprawnie dane narzędzie mierzy to, co powinno |
| scenariusz wywiadu | zestaw pytań, kwestii, obszarów, które zostaną poruszone w trakcie wywiadów jakościowych |
| skala ilościowa | skala pomiarowa pozwalająca dokładnie ocenić różnice między badanymi (np. Wiek w latach) |
| skala nominalna | skala pomiarowa pozwalająca jedynie jakościowo odróżnić od siebie osoby, obiekty - np.. Płeć - kobieta, mężczyzna |
| skala porządkowa | skala pomiarowa pozwalająca prócz odróżnienia osób na uszeregowanie ich (nie możliwe jest jednak dokładne określenie różnic pomiędzy badanymi) - np.. Wykształcenie - podstawowe, średnie, wyższe |
| trafność | określenie, czy dane narzędzie badawcze mierzy to, co powinno |
| trafność ekologiczna | cecha pomiaru określająca, czy ma on swoje empiryczne odniesienie w naturze |
| trafność ekspercka | sytuacja, w której ocenę trafności dokonuje grupa ekspertów - naukowców, specjalistów, znawców określonego przedmiotu, który był celem badania |
| trafność fasadowa | określenie, na ile narzędzie pomiarowe mierzy faktycznie to, co powinno (m.in.. Na ile pytania są adekwatne do przedmiotu badania) |
| trafność kryterialna | inaczej trafność prognostyczna. Ocena trafności opiera się na ocenie pomiaru względem zewnętrznego kryterium (innych sprawdzonych narzędzi mierzących przedmiot badania) |
| trafność teoretyczna | ocena, na ile narzędzie badawcze na odniesienie i potwierdzenie w dostępnej teorii |
| trafność treściowa | ocena, na ile narzędzie badawcze wyczerpuje ilość wskaźników i miar niezbędnych do pomiaru danego zjawiska |
| trafność zewnętrzna | cecha pomiaru, gdzie uzyskane wyniki można generalizować na populację, a nie tylko próbę objętą badaniem |
| transkrypcja wywiadu | proces polegający na spisaniu przebiegu wywiadu jakościowego z nośnika (dyktafonu, nagrania audiowizualnego) na papier. |
| ważenie | procedura matematyczna, której zadaniem jest skorygowanie próby objętej badaniem w taki sposób, aby w możliwie największym stopniu była zbliżona, reprezentatywna dla populacji, z której została pobrana. |
| wnioskowanie statystyczne | proces doboru metod i analiz stosowanych w celu zbadania określonej próby, a następnie uogólnienia uzyskanych wyników na badaną populację |
| wywiad | często stosowana i popularna metoda zbierania danych. Polega na zbieraniu wypowiedzi respondenta przez specjalnie przeszkolonego ankietera. Wywiad może być zarówno ilościowy, jak i jakościowy |
| zmienna | każda cecha danej osoby, jednostki, która przyjmuje co najmniej dwie wartości |
| zmienna ciągła | zmienna mierzona na skali ilościowej (ilorazowej lub interwałowej) |
| zmienna dychotomiczna | zmienna przyjmująca jedynie dwie wartości |
| zmienna dyskretna | zmienna, którą można mierzyć na skali nominalnej lub porządkowej |
| zmienna kontrolowana | zmienna, której wartość sprawdzana jest w trakcie badania celem określenia, czy miała wpływ na uzyskane wyniki |
| zmienna niezależna | zmienna, którą manipulujemy (przyczyna badanego zjawiska). Często zmienna grupująca badane grupy |
| zmienna zależna | zmienna, która jest przedmiotem badania (w dużym uproszczeniu - skutek manipulacji) |